Η ενδομητρίωση είναι μια παθολογική κατάσταση που δημιουργείται όταν αναπτύσσονται στοιχεία ενδομητρίου έξω από μήτρα, σε άλλα όργανα του σώματος. Αποτελεί αναμφίβολα μια από τις σημαντικότερες γυναικολογικές παθήσεις αφού αφορά ένα μεγάλο ποσοστό γυναικών, είναι ένοχη για σημαντικά προβλήματα υπογονιμότητας ενώ πολλές φορές δεν υπάρχουν συμπτώματα που να μαρτυρούν την ασθένεια!

Οι στατιστικές είναι ιδιαίτερα διαφωτιστικές αφού έχει υπολογιστεί πως μέχρι και το 10% των γυναικών μπορεί να πάσχουν από ενδομητρίωση, ενώ μπορεί να παρουσιάσουν συμπτώματα μέχρι και πέντε χρόνια πριν την εμφάνιση της πάθησης με μέσο όρο ηλικίας πρόσβλησης τα 27 έτη. Εξαίρεση αποτελούν οι γυναίκες στην εμμηνόπαυση που σπανίως εμφανίζουν συμπτώματα καθώς σταματάει η περιοδική λειτουργία του ενδομητρίου μιας και οι ορμόνες εκλείπουν στην εμμηνόπαυση.

Τι είναι το ενδομήτριο; Πως δημιουργείται η ενδομητρίωση;

Πρόκειται για τον ιστό που φυσιολογικά επενδύει το εσωτερικό τοίχωμα της μήτρας. Όταν προκαλείται ενδομητρίωση, αντί να αποκολλάται μαζί με το αίμα της εμμήνου ρύσης, αναπτύσσεται έξω από αυτήν. Συνήθως προσκολλάται σε όργανα της πυελικής περιοχής, όπως στις σάλπιγγες, στις ωοθήκες ή πίσω από τη μήτρα, ενώ κάποιες φορές επεκτείνεται στο έντερο και την ουροδόχο κύστη. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να φτάσει και σε μέρη του σώματος που είναι μακριά από τα γεννητικά όργανα.

Σε γενικές γραμμές πρόκειται για καλοήθη πάθηση, αλλά μπορεί να αποτελέσει πηγή έντονων γυναικολογικών προβλημάτων. Οι ορμόνες που επιδρούν στο ενδομήτριο αυξάνουν το πάχος του και αυτό συμβαίνει προκειμένου να μπορέσει να υποδεχτεί το γονιμοποιημένο ωάριο και να το θρέψει τις πρώτες μέρες της ζωής του. Αν το ωάριο δεν γονιμοποιηθεί, το ενδομήτριο πέφτει χρησιμοποιώντας την φυσική οδό και δημιουργεί την έμμηνο ρύση. Οι εστίες της ενδομητρίωσης ανταποκρίνονται με τον ίδιο τρόπο στην περιοδική αλλαγή των ορμονών.

Υπάρχουν ομάδες επιρρεπείς στην ενδομητρίωση;

Γυναίκες με ανατομικές ανωμαλίες στα γεννητικά τους όργανα έχουν αυξημένο κίνδυνο πρόσβλησης. Πιθανότητα ενδομητρίωσης μπορεί να υπάρξει εάν η περίοδος ξεκίνησε σε πολύ μικρή ηλικία, εάν ο κύκλος είναι μικρότερος των 25 ημερών. Επίσης εάν η περίοδος διαρκεί περισσότερες από επτά ημέρες και βεβαίως εάν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό. Όσον αφορά το τελευταίο, η κληρονομικότητα παίζει καθοριστικό ρόλο στην εμφάνισή της, αφού έχει διαπιστωθεί ότι οι γυναίκες με οικογενειακό ιστορικό ενδομητρίωσης έχουν δεκαπλάσιο κίνδυνο να την εμφανίσουν και οι ίδιες.

Τι συμπτώματα εμφανίζει η ενδομητρίωση;

Η συμπτωματολογία της ενδομητρίωσης την κατατάσει στους «ύπουλους» εχθρούς μιας γυναίκας. Το πλέον σύνηθες σύμπτωμα της ενδομητρίωσης δεν είναι άλλο από τον πόνο στο κάτω μέρος της κοιλιακής χώρας. Παρόλα αυτά, αρκετές γυναίκες μπορεί να μην νιώσουν καθόλου πόνο, ενώ επιπλέον η μεγάλη έκταση της ενδομητρίωσης δεν σημαίνει απαραίτητα και περισσότερο πόνο, ενώ κάποιες γυναίκες με ενδομητρίωση μικρής έκτασης μπορεί να νιώσουν πολύ δυνατούς πόνους. Κατατάσσοντας τα συμπτώματα, μπορεί να νιώσετε γαστρεντερικές ενοχλήσεις και επίμονη εντερική κινητικότητα στην εμμυνορησία, έντονοι πόνοι περιόδου με τάσεις χειροτέρευσης με την πάροδο του χρόνου, πόνοι κατά την σεξουαλική επαφή ή και μετά από αυτήν, αίμα ανάμεσα στις περιόδους, διάρροιες, μετεωρισμό και δυσκοιλιότητα.

Πως γίνεται η διάγνωση;

Δεδομένου ότι τα συμπτώματα δεν είναι σαφή, σε περίπτωση πόνων, θα πρέπει να επισκεφθείτε τον γυναικολόγο σας. Η πιο αξιόπιστη εξέταση που θα επιβεβαιώσει την πάθηση είναι η διαγνωστική λαπαροσκόπηση. Πρόκειται για μια απλή και ελάχιστα επεμβατική διαδικασία που χρησιμοποιεί κάμερα με φως προσαρτημένο σε λεπτό τηλεσκόπιο, το οποίο ονομάζεται λαπαροσκόπιο. Με την λαπαροσκόπηση, βλέπουμε τις εστίες, το μέγεθος και την έκταση της ενδομητρίωσης ενώ λαμβάνουμε πολύτιμες πληροφορίες  αναφορικά με τη γονιμότητα.

Πληροφορίες μπορούμε να λάβουμε και με φυσική εξέταση, με ενδοκολπικό υπέρηχο και μαγνητική τομογραφία που μπορούν να υποδείξουν την ύπαρξη κύστεων ενδομητρίωσης στις ωοθήκες. Τέλος, αν και ο βιοχημικός δείκτης CA 125 μπορεί να να αυξηθεί σε περίπτωση ενδομητρίωσης, δεν θεωρείται αξιόπιστος διαγνωστικά αφού δεν εμφανίζει πάντοτε αυξητικές τάσεις.

Ποιες θεραπείες υπάρχουν;

Η φαρμακευτική αγωγή με χορήγηση αναλγητικών για την ανακούφιση από τους πόνους προτείνεται από τους γιατρούς σε ήπιες περιπτώσεις ενδομητρίωσης. Σε περίπτωση ωστόσο που οι πόνοι επιμεινουν, συστήνεται ορμονοθεραπεία άλλα αποκλειστικά σε γυναίκες οι οποίες δεν έχουν προγραμματίσει κάποια εγκυμοσύνη για εκείνο το χρονικό διάστημα. Η συγκεκριμένη θεραπεία περιλαμβάνει αντισυλληπτικά, που μειώνουν τις φυσικές ορμόνες που επιδρούν στο ενδομήτριο, προγεστερόνη που μειώνει την πάχυνση του ενδομητρίου στη μήτρα και στις υπόλοιπες εστίες. Ακόμη χορηγούνται γοναδοτροπίνες που μειώνουν όλες τις ορμόνες και βάζουν τη γυναίκα σε μια κατάσταση ψευδούς εμμηνόπαυσης, σταματώντας την περίοδο της.

Παλαιότερα οι γιατροί χρησιμοποιούσαν και δαναζόλη, μια ανδρική ορμόνη που μειώνει τα επίπεδα των οιστρογόνων και της προγεστερόνης αλλά σήμερα έχει πάψει να χρησιμοποιείται από την πλειοψηφία των γυναικολόγων.

Μπορεί να χρειαστεί να χειρουργηθώ;

Σε περιπτώσεις όπου η ενδομητρίωση έχει λάβει μεγάλη έκταση, πράγματι ενδείκνυται η χειρουργική θεραπεία με λαπαροσκόπηση, με στόχο να αφαιρεθούν οι εστίες της ενδομητρίωσης. Η συγκεκριμένη επέμβαση γίνεται με διαθερμία ή χρήση λέιζερ. Είναι σύντομη και ασφαλής διαδικασία, όπου μεταξύ άλλων δεν απαιτείται παραμονή στην κλινική. Επιπλέον, οι σθενείς που έχουν υποβληθεί σε λαπαροσκοπική επέμβαση μπορούν άμεσα να προγραμματίσουν μια εγκυμοσύνη.

Εάν μείνω έγκυος, αληθεύει ότι θα θεραπευτεί η ενδομητρίωση;

Πρόκειται για αναληθές δεδομένο. Είναι αλήθεια πως με την εγκυμοσύνη δεν έχετε πια ωορηξία και περίοδο, προκαλούνται μια σειρά από σημαντικές ορμονικές αλλαγές, με αποτέλεσμα οι ενδομητριωσικές εστίες να συρρικνώνονται και γίνονται λιγότερο επώδυνες. Σε γενικές γραμμές όμως, μετά τον θηλασμό, τα συμπτώματα της ενδομητρίωσης θα επιστρέψουν και το πρόβλημα θα επανεμφανιστεί…